આજે હું Wildlife Sanctuaries Essay In Gujarati 2023 વન્યજીવ અભયારણ્ય પર નિબંધ વિશે લખવા જઈ રહ્યો છું. Wildlife Sanctuaries Essay In Gujarati 2023 વન્યજીવ અભયારણ્ય પર નિબંધ વિશે જાણવા માટે આ આર્ટીકલ વાંચો.હું આશા રાખું છું કે દરેક વિદ્યાર્થી Wildlife Sanctuaries Essay In Gujarati 2023 વન્યજીવ અભયારણ્ય પર નિબંધ વિશે માહિતી આ આર્ટીકલ પરથી મળી રહે.
વન્યજીવ અભયારણ્ય એ એક એવું સ્થાન છે જ્યાં પ્રાણીઓના રહેઠાણો અને આસપાસના વિસ્તારોને કોઈપણ પ્રકારની ખલેલથી સુરક્ષિત કરવામાં આવે છે.અનેક સ્થળોએ પ્રાણીઓનો શિકાર, હત્યા અને જાળમાં ફસાવવા પર ખુલ્લેઆમ પ્રતિબંધ છે. તેઓ પ્રાણીઓને શાંતિપૂર્ણ અસ્તિત્વ પ્રદાન કરવા ઈચ્છે છે. ભારત સુંદર પ્રાણી અભયારણ્યો તેમજ ઊંચા, આકર્ષક પર્વતો, મોટી નદીઓ અને ગાઢ જંગલોનું ઘર છે. આમાં ભારતના અમુક જ લોકોના નામ છે.
Wildlife Sanctuaries Essay In Gujarati 2023 વન્યજીવ અભયારણ્ય પર નિબંધ
વન્યજીવ અભયારણ્ય શું છે? What is a wildlife sanctuary? :-
પર્યાપ્ત ઇકોલોજી, જૈવિક વિવિધતા, પ્રજાતિઓની વિવિધતા, ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય મૂલ્ય, મોર્ફોલોજિકલ મૂલ્ય, જૈવિક મૂલ્ય અને પ્રાણીશાસ્ત્રીય મૂલ્ય ધરાવતા પ્રદેશોને વન્યજીવન અભયારણ્ય ગણવામાં આવે છે.આ વિસ્તારોનો ઉપયોગ વન્યજીવનના રક્ષણ, પ્રજનન અથવા વિસ્તરણ માટે થાય છે. પ્રાદેશિક પાણી અને વન અનામતમાં સમાવિષ્ટ વિસ્તારોને આ નિયમમાંથી મુક્તિ આપવામાં આવી છે.તે પ્રાણીઓ માટે એક સુરક્ષિત વાતાવરણ છે જેનો પ્રાથમિક ઉદ્દેશ્ય પ્રાણીઓને સરળતા સાથે સ્વસ્થ જીવન આપવાનો છે કારણ કે તે આપણી ઇકોસિસ્ટમનો એક મહત્વપૂર્ણ ઘટક છે.
Also Read Zoo Essay In Gujarati 2023 પ્રાણી સંગ્રહાલય પર નિબંધ
અસંખ્ય વન્યજીવન અભયારણ્ય વિશાળ પર્વતો, ગીચ જંગલ વિસ્તારો અને પ્રાણીઓને પાણી પૂરું પાડતી લાંબી નદીઓનું ઘર છે.અભયારણ્યની રચના વન્યજીવન અથવા તેની આસપાસના સંરક્ષણ, વૃદ્ધિ અથવા વિકાસ માટે કરવામાં આવી હતી. અભયારણ્યમાં રહેતા લોકોને ચોક્કસ અધિકારો આપવામાં આવી શકે છે.
ભારતમાં વન્યજીવ અભયારણ્યો Wildlife sanctuaries in India :-
ભારતમાં, લગભગ 543 વન્યજીવ અભયારણ્યો છે જે કુલ 118,918 ચોરસ કિલોમીટરમાં ફેલાયેલા છે. તેમાંના કેટલાક અગ્રણી છે:
ભદ્રા વન્યજીવ અભયારણ્ય, કર્ણાટક: એક સંરક્ષિત વિસ્તાર તેમજ વાઘ અનામત, તે ભદ્રાવતીથી 23 કિલોમીટર દક્ષિણે અને કર્ણાટકમાં ચિકમગલુરથી 38 કિલોમીટર ઉત્તરપશ્ચિમમાં સ્થિત છે. મૈસુર સરકાર દ્વારા 1951માં તેને સૌપ્રથમ વન્યજીવ અભયારણ્ય જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું. તે પછી 1998 માં પ્રોજેક્ટ ટાઇગર રિઝર્વ તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું. તે જૈવિક વિવિધતાનું એક હોટસ્પોટ છે જેમાં લગભગ 120 છોડની પ્રજાતિઓ અને જંગલી ડુક્કર, હાથી, કાળો ચિત્તો, સાંબર, શિયાળ અને ઘણા પક્ષીઓ સહિત સંખ્યાબંધ જંગલી પ્રાણીઓનો સમાવેશ થાય છે.
ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન અને વન્યજીવ અભયારણ્ય: તે તાલાલા ગીર તરીકે ઓળખાતા વિસ્તારમાં ગુજરાત નજીકનું એક જંગલ અને વન્યજીવ અભયારણ્ય છે. અભયારણ્યને સાસણ ગીર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેની સ્થાપના વર્ષ 1965માં કરવામાં આવી હતી અને તેનો કુલ વિસ્તાર 1,412 ચોરસ કિલોમીટર છે. પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓની 2,375 અલગ-અલગ પ્રજાતિઓની ગણતરી સાથે અહીં વનસ્પતિની 400 થી વધુ પ્રજાતિઓ નોંધવામાં આવી છે. આ વન્યજીવ અભયારણ્યનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય એશિયન સિંહની જાળવણી અને વસ્તીમાં વધારો કરવાનો છે જે એક લુપ્તપ્રાય પ્રજાતિ છે.
ચિન્નાર વન્યજીવ અભયારણ્ય, કેરળ: આ અભયારણ્ય કેરળના ઇડુક્કી જિલ્લાના દેવીકુલમ તાલુકામાં મરાયૂરથી 18 કિલોમીટર ઉત્તરમાં આવેલું છે. તે રાજ્યના સંરક્ષિત વિસ્તારોમાં આવેલા બાર વન્યજીવ અભયારણ્યોમાંનું એક છે. તે ભારતીય સ્ટાર કાચબા માટે ભારતમાં એકમાત્ર પુનર્વસન કેન્દ્ર છે. અહીં પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓની લગભગ 600 પ્રજાતિઓ અને ફૂલોના છોડની લગભગ 963 પ્રજાતિઓ છે.
સેંચલ વન્યજીવ અભયારણ્ય: તે પશ્ચિમ બંગાળ રાજ્યના દાર્જિલિંગમાં વર્ષ 1915માં સ્થાપવામાં આવ્યું હતું અને તે 38.6 ચોરસ કિલોમીટરના વિસ્તારને આવરે છે. તે જંગલ બિલાડીઓ, આસામ મકાક, રીસસ વાંદરાઓ, હિમાલયન ઉડતી ખિસકોલી, ભારતીય ચિત્તો જેવા પ્રાણીઓ માટે રહેઠાણ છે અને તે પક્ષીજીવનમાં પણ સમૃદ્ધ છે.
પાની દિહિંગ વન્યજીવ અભયારણ્ય: આ વન્યજીવ અભયારણ્ય આસામના શિવસાગર જિલ્લામાં આવેલું છે અને લગભગ 33.93 ચોરસ કિલોમીટરમાં ફેલાયેલું છે. તે મુખ્યત્વે વર્ષ 1999માં પક્ષી અભયારણ્ય તરીકે સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું હતું. બ્રહ્મપુત્રા નદી અને ડીસાંગ નદી અનુક્રમે ઉત્તરપશ્ચિમ અને દક્ષિણમાં તેની સરહદ ધરાવે છે. લગભગ 267 વિવિધ પ્રજાતિઓના પક્ષીઓ અહીં મળી શકે છે. પ્રવાસી પક્ષીઓની લગભગ 70 પ્રજાતિઓ પણ અહીં જોવામાં આવી છે અને ઓળખવામાં આવી છે. સામાન્ય રીતે જોવા મળતા કેટલાક પક્ષીઓમાં બાર-માથાવાળા હંસ, સ્પોટ-બિલ બતક, ફેરુજિનસ ડક, સફેદ ગળાવાળો સ્ટોર્ક અને લાલ-ક્રેસ્ટેડ પોચાર્ડ છે. સફેદ ગીધ અને ગ્રિફિન્સ જેવા દુર્લભ પક્ષીઓ અભયારણ્યમાં જોવા મળ્યા છે. આ અભયારણ્ય પક્ષી નિરીક્ષકો માટે સ્વર્ગ સમાન છે અને આ અભયારણ્યની મુલાકાત લેતા ઘણા લોકો જોવા મળ્યા છે.
ચિલિકા પક્ષી અભયારણ્ય, ગોવિંદ વન્યજીવન અભયારણ્ય, દાંડેલી વન્યજીવ અભયારણ્ય અને પેરિયાર વન્યજીવ અભયારણ્યનો ઉલ્લેખ કરવા યોગ્ય અન્ય વન્યજીવ અભયારણ્યો છે.
વન્યજીવ અભયારણ્ય માટેની જોગવાઈઓ Provisions for wildlife sanctuaries :-
1972ના વાઇલ્ડલાઇફ (પ્રોટેક્શન) એક્ટ મુજબ ભારતમાં વન્યજીવ અભયારણ્યોને લગતી કેટલીક જોગવાઇઓ છે.
રાજ્ય સરકાર દ્વારા જાહેરનામું
જો રાજ્ય સરકાર નક્કી કરે છે કે કોઈ ચોક્કસ વિસ્તાર વન્યજીવન અથવા તેના પર્યાવરણના સંરક્ષણ, સંવર્ધન અથવા વિકાસ માટે પર્યાપ્ત પારિસ્થિતિક, પ્રાણીસૃષ્ટિ, ફ્લોરલ,જીઓમોર્ફોલોજિકલ, પ્રાકૃતિક અથવા પ્રાણીશાસ્ત્રીય મહત્વ ધરાવે છે, તો તે ત્યાં અભયારણ્ય બનાવવાના તેના ઈરાદાની જાહેર જનતાને જાણ કરી શકે છે.રાજ્ય સરકાર અભયારણ્યની સરહદોની વિગતો આપતી સૂચના જારી કરી શકે છે અને જણાવે છે કે મૂળ સૂચના જારી કરવામાં આવ્યા પછી અને દાવા દાખલ કરવાની સમયમર્યાદા પસાર થઈ ગયા પછી સૂચિત પ્રદેશ અભયારણ્યમાં ઉલ્લેખિત તારીખ સુધી રહેશે.
કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા જાહેરનામું
જો કેન્દ્ર સરકાર નક્કી કરે છે કે કોઈ ચોક્કસ પ્રદેશમાં વન્યજીવન અથવા તેના નિવાસસ્થાનને બચાવવા, વિકાસ કરવા અથવા પ્રચાર કરવા માટે પર્યાપ્ત પારિસ્થિતિક, પ્રાણીસૃષ્ટિ, ફ્લોરલ, જીઓમોર્ફોલોજિકલ, પ્રાકૃતિક અથવા પ્રાણીશાસ્ત્રીય મહત્વ છે, તો તે જાહેર જનતાને સૂચિત કરી શકે છે કે તે સ્થળ અભયારણ્ય છે.
વન્યજીવન અભયારણ્યની સીમાઓ
નોટિફિકેશન સમસ્યા અને વિસ્તારની સરહદોનું વર્ણન કરવા માટે શક્ય એટલું ચોક્કસ હોવું જોઈએ.જ્યારે પ્રાદેશિક જળનો સમાવેશ થાય છે, ત્યારે નજીકના માછીમારોના વ્યવસાયિક હિતોની સુરક્ષા માટે પૂરતા પગલાં લેવામાં આવ્યા પછી કેન્દ્ર સરકારના મુખ્ય નૌકાદળના હાઇડ્રોગ્રાફર સાથે મળીને મર્યાદા નક્કી કરવી આવશ્યક છે.
નેશનલ બોર્ડ ફોર વાઇલ્ડ લાઇફની મંજૂરી વિના અભયારણ્યની મર્યાદાઓ બદલી શકાતી નથી.અપતટીય દરિયાઈ વનસ્પતિ અને પ્રાણીસૃષ્ટિની જાળવણી માટે અભયારણ્ય તરીકે નિયુક્ત પ્રદેશોમાં પ્રાદેશિક સમુદ્રોનો 1991ના સુધારા કાયદામાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.
અધિકારોનું સમાધાન
રાજ્ય સરકાર તેમના અધિકારોથી પ્રભાવિત વ્યક્તિઓને બળતણ, ઘાસચારો અને અન્ય વન પેદાશો ઉપલબ્ધ કરાવવા માટે વૈકલ્પિક વ્યવસ્થા કરશે.અધિનિયમ મુજબ, રાજ્ય સરકાર “કલેક્ટર” તરીકે સેવા આપવા માટે એક વ્યક્તિને પસંદ કરે છે, જેને અભયારણ્યમાં સમાવિષ્ટ જમીનમાં અથવા તેની ઉપરના કોઈપણ વ્યક્તિના હકોના અસ્તિત્વ, પ્રકૃતિ અને અવકાશની તપાસ અને સ્થાપના કરવાનું કામ સોંપવામાં આવે છે. સૂચિત
સંરક્ષિત વિસ્તારની ઘોષણા માટે નોટિસ જારી કર્યા પછી, ઉત્તરાધિકાર, વસિયતનામું અથવા વસાહત દ્વારા સિવાય, આવી સૂચનામાં નિયુક્ત વિસ્તારની સીમાઓમાં સમાવિષ્ટ જમીનમાં, તેના પર અથવા તેના પર કોઈ અધિકાર સંપાદિત કરી શકાશે નહીં.
અધિકારોનો દાવો
જો ઉપરોક્ત કોઈપણ જમીનમાં અથવા તેના પર હકનો દાવો હોય તો કલેક્ટરે દાવોને સંપૂર્ણ અથવા આંશિક રીતે સ્વીકારવા અથવા નકારવાનો આદેશ જારી કરવો જોઈએ.સૂચિત અભયારણ્યની સીમાઓમાંથી આવી જમીનને બાકાત રાખો અથવા આવી જમીન અથવા અધિકારો સંપાદિત કરવા માટે આગળ વધો સિવાય કે આવા માલિક અથવા ધારક જમીન સંપાદન અધિનિયમ, 1894 માં આપવામાં આવેલા વળતરના બદલામાં સરકારને આવી જમીનમાં અથવા તેના પરના તેમના અધિકારો સોંપવા માટે સંમત ન હોય. આવા માલિક અથવા ધારક અને સરકાર વચ્ચેના કરાર હેઠળ.
સંરક્ષિત વિસ્તારમાં પ્રવેશ
સિવાય બીજું કોઈ નહીં:
નોકરી પર જાહેર સેવક
ચીફ વાઈલ્ડ લાઈફ વોર્ડન અથવા અધિકૃત અધિકારી દ્વારા અભયારણ્યની સીમાઓમાં રહેવાની પરવાનગી આપવામાં આવેલ વ્યક્તિ.
એવી વ્યક્તિ કે જેને અભયારણ્યની સીમાઓમાં સ્થાવર મિલકતનો કોઈ અધિકાર છે.
અભયારણ્ય દ્વારા જાહેર ધોરીમાર્ગ પર મુસાફરી કરતી વ્યક્તિ.
ઉપરોક્ત કલમો (a), (b), અથવા (c) માં ઉલ્લેખિત વ્યક્તિના આશ્રિતો
બહાર પાડવામાં આવેલ પરવાનગીની શરતો હેઠળ અને તે મુજબ પ્રદાન કર્યા સિવાય, કોઈને પણ અભયારણ્યમાં પ્રવેશવાની અથવા રહેવાની મંજૂરી નથી.
પ્રવેશ માટે પરવાનગી ગ્રાન્ટ
ચીફ વાઈલ્ડ લાઈફ વોર્ડન, વિનંતી પર, કોઈપણ વ્યક્તિને નીચેના તમામ અથવા તમામ હેતુઓ માટે અભયારણ્યની મુલાકાત લેવા અથવા રહેવા માટે અધિકૃત કરી શકે છે:
વન્યજીવન અને સંબંધિત હેતુઓની તપાસ અથવા અભ્યાસ
ફોટોગ્રાફી
વૈજ્ઞાનિક સંશોધન
પ્રવાસન
અભયારણ્યમાં રહેતી કોઈપણ વ્યક્તિ સાથે કાયદેસરના વ્યવસાયનો વ્યવહાર
તમામ સંરક્ષિત વિસ્તારો ચીફ વાઈલ્ડ લાઈફ વોર્ડનના નિર્દેશન, સંચાલન અને જાળવણી હેઠળ છે.
વન્યજીવ અભયારણ્યનું મહત્વ Importance of Wildlife Sanctuaries :-
વન્યપ્રાણીસૃષ્ટિની જાળવણીમાં મદદ: મોટાભાગે ભયંકર પ્રાણીઓને સ્થાનાંતરિત કરીને સુરક્ષિત કરવું મુશ્કેલ હોય છે કારણ કે તે કંટાળાજનક અને ખૂબ ખર્ચાળ હોય છે અને તેથી, આ પ્રાણીઓને તેમના કુદરતી વાતાવરણમાં સુરક્ષિત કરવામાં આવે છે જ્યાં તેઓનું નિરીક્ષણ કરી શકાય છે અને પ્રજનન કરી શકે છે અને સંખ્યામાં વધારો કરી શકે છે. અભયારણ્યની કડક સુરક્ષા હેઠળ છે. જીવવિજ્ઞાનીઓ અને અન્ય સંશોધકો પણ આ અભયારણ્યોની મુલાકાત લઈને આ પ્રાણીઓના વર્તન અને લક્ષણોનો અભ્યાસ કરી શકે છે. અને તેઓ તેમના કુદરતી રહેઠાણમાં હોવાથી, તેઓ પાંજરામાં બંધાયેલા વિના ફરવા અને ફરવા માટે મુક્ત છે.
લેન્ડસ્કેપ્સના સંરક્ષણમાં મદદ: જંગલો અદ્રશ્ય થઈ રહ્યા છે. એક સમય હતો જ્યારે આપણે આપણી આસપાસ જે જોઈ શકીએ છીએ તે વૃક્ષો હતા, અને હવે આપણે જે જોઈએ છીએ તે ઇમારતો છે. આ જંગલો ગામડાઓ, નગરો અને શહેરો માટે માર્ગ બનાવવા માટે કાપવામાં આવ્યા છે. પરંતુ આ અભયારણ્યોમાં, તે સંરક્ષિત જમીન હોવાથી આ જંગલોને કાપી શકાતા નથી, તે સાચવવામાં આવે છે અને કોઈપણ અવરોધ વિના વધવા દેવામાં આવે છે. આ ટેકરીઓ અને પર્વતો, નદીઓ, ખીણો અને ધોધ જેવા ભૂમિસ્વરૂપને જાળવવામાં પણ મદદ કરે છે. જેમ કે તેઓ સુરક્ષિત છે, તેઓ વિનાશ, વિકાસ અને પ્રદૂષણથી સુરક્ષિત છે.
સંસ્કૃતિ અને ઈતિહાસની જાળવણીમાં મદદ: આ અભયારણ્યો જે જંગલો પર કબજો કરે છે તે કેટલીક આદિવાસીઓનું ઘર પણ છે જેણે તેને વર્ષોથી તેમનું રહેઠાણ બનાવ્યું છે. ઓડિશામાં સારા આદિવાસીઓ જેવી આદિવાસીઓ પણ તેઓ જે જંગલોમાં રહે છે તેના સંરક્ષણમાં ભૂમિકા ભજવે છે. આ અભયારણ્યોની સ્થાપના કરીને, ત્યાં રહેતા આદિવાસીઓનું રક્ષણ થાય છે અને સાથે જ તેમને વિકાસકર્તાઓ સામે લડવું પડતું નથી જે અન્યથા જંગલને તોડી નાખશે. આ તેમની સંસ્કૃતિ અને આદતોને જાળવવામાં પણ મદદ કરે છે.
લુપ્તપ્રાય પ્રજાતિઓનું રક્ષણ: છોડ અને પ્રાણીઓની અસંખ્ય પ્રજાતિઓ લુપ્ત થવાના આરે છે કારણ કે આપણે મનુષ્યોની આદતો અને જરૂરિયાતોને લીધે. અભયારણ્ય આપણને સલામત જગ્યા પ્રદાન કરે છે જ્યાં માનવ પ્રવૃત્તિઓ પ્રકૃતિમાં દખલ કરતી નથી અને જ્યાં પ્રકૃતિ માનવ હસ્તક્ષેપથી મુક્ત થઈ શકે છે.
જૈવવિવિધતાનું સંરક્ષણ: જૈવવિવિધતા એ ગ્રહ પર રહેઠાણો, ઇકોસિસ્ટમ્સ અને પ્રજાતિઓની વિવિધતાની સંપત્તિ છે અને માનવ પ્રવૃત્તિઓને કારણે આ સંખ્યા ઘટી રહી છે. પહેલેથી જ ઉલ્લેખ કર્યો છે તેમ, અભયારણ્ય વિસ્તારની તમામ જૈવવિવિધતાને બચાવવામાં મદદ કરે છે કારણ કે તે આ વિસ્તારને મનુષ્યો અને તેમની પ્રવૃત્તિઓથી મુક્ત રાખે છે જે ઇકોસિસ્ટમ માટે હાનિકારક હોઈ શકે છે. તે એક પ્રકારનું સંરક્ષણ પણ છે જેને ઇન-સીટુ કન્ઝર્વેશન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે જ્યાં ઇકોસિસ્ટમને તેમની કુદરતી સ્થિતિમાં અને સ્વરૂપમાં સાચવવામાં આવે છે.
ઇકોટુરિઝમ: વન્યજીવ અભયારણ્યોમાં, લોકોને બિનસલાહભર્યા જવાની મંજૂરી નથી, એટલે કે પ્રમાણિત માર્ગદર્શિકા વિના. ઇકોટૂરિઝમ એ વન્યજીવોના સંરક્ષણ અને વન્યજીવનનું નિરીક્ષણ કરવા માટે પર્યાવરણીય રીતે રસપ્રદ વિસ્તારોનું પર્યટન છે. અહીં સામાન્ય લોકોને તેમના કુદરતી રહેઠાણમાં પ્રાણીઓને પાંજરામાંથી મુક્ત જોવાની સુવિધા છે. તેઓ પ્રાણીઓને તેમના ટોળામાં, તેમના બચ્ચાઓ સાથે અને તેમની સલામતી માટે કોઈપણ ભય વિના જોવા મળે છે. ઇકોટુરિઝમનો એક મોટો ફાયદો એ છે કે અભયારણ્યમાં પ્રવેશવા માટે લેવામાં આવતી ફી દ્વારા નાણાં એકત્ર કરી શકાય છે. આ નાણાનો ઉપયોગ અભયારણ્યના વિકાસ માટે કરી શકાય છે.
શિક્ષણ અને જાહેર ઉપયોગ: સામાન્ય લોકો અભયારણ્યો અને તેમને મળતા લાભો વિશે પૂરતા પ્રમાણમાં શિક્ષિત નથી. પરંતુ આજકાલ વધુને વધુ લોકો અભયારણ્યો વિશે શિક્ષિત થઈ રહ્યા છે અને અભયારણ્યને ઉપાડવામાં મદદ કરતી સમિતિઓનો ભાગ છે. સેલિબ્રિટીઓ પણ પ્રાણીઓને દત્તક લઈને જાગૃતિ લાવવામાં મદદ કરે છે અને માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં અભયારણ્યો વતી સખાવતી સંસ્થાઓ બનાવે છે.
વન્યજીવ અભયારણ્ય એ દેશની કુદરતી સંપત્તિ છે અને તે માનવજાત અને પર્યાવરણ બંને માટે વિવિધ ફાયદાઓ સાથે આવે છે, અને તેથી તેઓને કોઈપણ કિંમતે સુરક્ષિત કરવાની જરૂર છે.